Çekme gerilmesine maruz eksenel yüklü elemanlar; genellikle kafes kirişlerde gövde ve başlık elemanları, askı ve sehim çubuğu, yanal stabilite için çaprazlar veya moment birleşimlerindeki bindirmeli ekler olarak kullanılır.

Bu elemanlar, kolon ve kirişler gibi basınca bağlı yanal burkulma riski taşımazlar. Ancak, narinliğin etkisi göz önüne alınmalı ve L/i ≤ 300 koşulu sağlanmalıdır (Yönetmelik Madde 7.1.1).


🔧 Tasarımda İki Kritik Durum:

  • Çekme Akması: Kayıpsız kesit alanında (gross area) gerilmenin şekil değiştirmeye yol açtığı sınır durum.
  • Çekme Kırılması: Etkin net kesit alanında gerilmenin elemanı koparttığı durum.

Akma sınırında kayıpsız enkesit alanı, kırılma sınırında ise etkin net enkesit alanı dikkate alınır. Bu net alan, bağlantı tipi (bulonlu/kaynaklı) ve gerilim düzensizliği katsayısına (U) göre hesaplanır.

🧩 Gerilim Düzensizliği Katsayısı

Türk Çelik Yapılar Yönetmeliği Tablo 7.1’de bağlantı tiplerine göre U katsayısı verilmektedir. Örneğin:

  • Kaynaklı bağlantılar: Genellikle U = 1
  • Bulonlu bağlantılar: Delik kayıpları ve şaşırtma etkileri dikkate alınır

🟥 Blok Kırılma Sınır Durumu

Çekme elemanlarının uç birleşimlerinde, kesme + çekme etkisinin aynı anda meydana geldiği karmaşık bir kırılma türüdür. Bu durumda:

  • Hem kesme (V) hem de çekme (T) etkileri dikkate alınır.
  • Yönetmelik: Madde 13.4.3’e göre değerlendirme yapılır.

📐 Çekme Elemanlarının Tasarımı

İzlenecek temel adımlar şunlardır:

  1. Akma sınırı için kayıpsız alan (Ag) belirlenir
  2. Kırılma sınırı için etkin net alan (Ae) hesaplanır
  3. Gerilim düzensizliği katsayısı U dikkate alınır
  4. Blok kırılma için birleşim kontrolleri yapılır

Tasarımda en küçük dayanım dikkate alınarak profil seçimi yapılmalıdır.

🔩 Birleşim Kontrolleri

  • Kaynaklı birleşimler: Kesme ve çekme etkileri
  • Bulonlu birleşimler: Çekme, kesme ve ezilme etkileri + dışmerkezlik

📏 Narinlik Koşulu

Stabilite tasarım kriteri olmamasına rağmen, şehim ve titreşim kontrolü için:

L/r ≤ 300 olmalıdır. (Madde 7.1.1)

📊 Sonuç Olarak:

  • Durum 01 (LRFD): ΦPn ≥ Pu → Uygunsa kapasite yeterlidir.
  • Durum 02 (ASD): Pn / Ω ≥ Pu → Uygunsa kapasite yeterlidir.

Pu: Yapısal analiz sonucu elemanda oluşan çekme kuvveti